Türkiye’nin uluslararası sermayeyi çekmesinin önündeki en büyük engelin Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)’ne bağlı bir birim olan Malî Eylem Görev Gücü (FATF)’nin “gri listesinde” yer alması gösteriliyor.
Ülkeleri iki farklı listede değerlendiren FATF’nin “kara listesine” girenler, kara para aklama ve terörün finansmanı konusunda iş birliğinde bulunmayan ülkelerden oluşuyor.
Gri listeye ise kara para ve terörün finansmanı mücadelesinde eksikliklerini tamamlamak üzere FATF’ın standarlarını taahhüt eden ülkeler giriyor.
Gri listede yer almanın, “sermaye akışının gayrisafi hasılanın belli bir oranı kadar azalması ve sendikasyon kredilerinde maliyet artışı” gibi olumsuz etkileri yaşanıyor.
Bu nedenle de “devlet ortaklı” planlanan demir yolları yatırım projeleri; aralarında FATF’ın da yer aldığı Batılı kurumların standartlarına bağlı kalmayan Çin, Irak gibi ülkelerden geliyor.
LİMANLARA BAĞLACAK DEMİRYOLLARI
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in 8 Mart’ta katıldığı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Oda/Borsa Başkanları İstişare Toplantısı’nda iş dünyasına verdiği “Kamu sadece alt yapı yatırımı olarak planlanan organize sanayi bölgelerinden limanlara bağlanacak demiryolu yatırımları yapacak” mesajı medyaya yansımıştı.
FATF’ın 21-23 Şubat 2024 tarihleri arasında Paris’te gerçekleşen Genel Kurulu’nda, Türkiye’nin “gri listeden” çıkması bekleniyordu; çıkmadı!..
Umutlar FATF Haziran toplantısına kaldı.
GRİ LİSTE KİMİŞ İŞİNE GELİR?
FATF yılda üç kez, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanıyla mücadelede (Anti Money Laundering & Counter Terrorist Financing- AML/CTF) yetersiz kalan ülkeleri açıklıyor.
Bu toplantılar her yıl genellikle Ekim, Şubat ve Haziran aylarında yapılıyor.
Neden Türkiye kararının Ekim’de değil de, Haziran’da verilmesi bekleniyor.
FATF Başkanı T. Raja Kumar Ekonomim gazetesine verdiği demeçte yolu yönetimi şöyle ifade ediyor:
“Şubat 2024 Genel Kurulunda FATF üyeleri, Türkiye’nin artık eylem planını tamamladığını ve kaydedilen bu ilerlemenin, Haziran 2024’ten önce saha ziyaretinin gerçekleştirilmesini gerektirdiğini belirledi. Yapılacak bu yerinde değerlendirmede uzmanlardan oluşan bir ekip Türkiye’nin kaydettiği ilerlemeyi doğrulayacak ve elde ettiği bulguları Genel Kurul’a bildirecek. Genel Kurul ise Haziran 2024’te Türkiye’nin gri listeden çıkarılıp çıkarılmayacağına karar verecek”
İSRAİL’İN SAVAŞ FİNANSMANI
Türkiye’nin kara para ve terörün finansmanı ile mücadele kapasitesini raporlayacak FATF İnceleme Grubu’nun çalışmasının önünde İsrail’in engel oluşturduğu propagandası da taraftar buluyor.
Bir yoruma göre İsrail-Filistin savaşı “kara parayı” da besliyor.
İçişleri Bakanlığı ve Milli İstihbarat Teşkilatı’nın sürdürdüğü uyuşturucu, yasa dışı bahis ve kara para operasyonlarının İsrail istihbarat örgütü MOSSAD ajanlarına uzanması bu iddiayı destekliyor.
14 bin 425 KİŞİYİ EMNİYETE BİLDİRDİ
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerinin sorularına yanıt verirken, FATF tarafından belirlenen 40 kriterden 1’inin eksik kaldığını açıkladı.
Şimşek, “Teknik koşulları yerine giriyoruz. Ülkemizde gri listesinden çıkmak için bir husus kaldı. O husus da kripto varlıkların vergilendirilmesi ve SPK ilgili düzenleme” dedi.
Şimşek, 2023 yılında 4 bin 624 dosya, 14 bin 425 kişiyi İçişleri Bakanlığı’na bildirdiklerini de eklemişti.
Emniyet güçlerinin sürdüğü operasyonlar sonucu yakalananlardan kaç kişi tutuklu ya da hükümlü bilmiyoruz.
GÜMRÜK KAPILARI NE ALEMDE?
Futbol ve diğer spor dallarında oynanan yasa dışı bahis ve şans oyunlarından oluşan para trafiği ve uyuşturucu ile mücadelede; eğitimden, hukuki ve idari düzenlemeye kadar bir dizi önlem gerekiyor.
Bu konuda Ticaret Bakanlığı’na bağlı deniz, hava ve kara gümrük kapılarını tutan Gümrük Muhafaza Müdürlükleri’ne önemli görevler düşüyor.
GRİ LİSTE’DEN ÇIKANLAR
Türkiye, FATF tarafından 21 Ekim 2021 tarihinde Ürdün ve Mali ile birlikte “gri liste” ye alınmıştı. Aynı tarih itibariyle gri listede Pakistan, Suriye ve Güney Sudan’ın da aralarında yer aldığı 23 ülke bulunuyordu.
Avrupa Birliği üyesi Malta, Türkiye’den 4 ay önce alındığı gri listeden bir yılda çıktı.
Malta, denizaşırı vergi cennetlerine kaçırılan paraları haberleştiren Panama Belgeleri’nde adı geçen hükümet yetkililerine karşı yasal işlem yapılmaması ve ulusal pasaportların satışı nedeniyle FATF’ın radarına girmişti.
2022 yılında gri listeye alınan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Uluslararası İnceleme İşbirliği raporlarına dayanarak, Şubat 2024 toplantısında “gri listeden” çıkarıldı.
Uluslararası Dubai Finans Merkezi’ni milyonerler, bankacılar ve hedge fonlar için çekim merkezi haline getiren BAE’nin gri listeden çıkması Türkiye’yi nasıl etkileyecek, ona da bakmalı…
2016 yılından beri kademeli olarak FATF notu düşen Türkiye’nin de “gri listeden çıkma öyküleri” yok değil.
2011 yılında “gri listeye” alınmış, 2014 yılında Şimşek’in Maliye Bakanlığı döneminde çıkartılmıştı.
1997 yılında faaliyete geçen Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) ve Vergi Denetim Kurumu Risk Analiz Merkezi’nin teknik olanakları artırılarak devreye girdi.
Türkiye için gri listede kalınan her geçen gün kayıp, hız gerekiyor.
Politik Yol’dan Güldem Atabay’ın 23 Kasım 2022 tarihli makalesinde Türkiye’nin gri listeye alınma gerekçeleri şöyle sıralanmış:
1-Kara paraya karşı Türkiye’de yapılan denetim, bankalar, altın ve değerli taş tüccarları ve emlakçılar gibi yüksek riskli sektörlerde yeterli değil.
2-El Kaide-IŞİD gibi terörist gruplar ve diğer kara para aklayıcılarının yasadışı olarak edindikleri fonları Türk emlak piyasasına aktarmaları, orada “aklanan parayı” ise emlak sektöründen başka sektörlere entegre etmeleri söz konusu.
3-İran, Irak, Suriye ve Lübnan’a coğrafi yakınlığı yanında, Türkiye’nin sınır kontrolündeki aksamalar FATF’de terör finansmanının Avrupa kapılarında durmadığı endişesi yaratmakta.
4-Türkiye’nin “Terörle Mücadele Kanunu”nda yer alan “kitle imha silahlarının finansmanının yaygınlaşmasını önlemek” konusunda da eleştiriler var. Başlığın aksine, kanun kara para aklamaya veya kitle imha silahlarının terörist amaçlarla finanse edilmesine karşı cezalar veya kontrol mekanizmaları içermiyor. Bunun yerine, cumhurbaşkanına sadece terör şüphelilerinin fonlarını ve varlıklarını “yakalanmaları” halinde dondurma hakkı veriyor.
5-Türkiye’nin kâr amacı gütmeyen kuruluşlarla olan ilişkisi de FATF’ın eleştiri listesinde. Bir sivil toplum örgütü, dernek veya vakfın yönetim kurulu üyelerine yönelik terör iddialarına ilişkin cezai soruşturmaların varlığı, İçişleri Bakanlığı’na ve hükümet tarafından atanan valilere ilgili kişiyi görevden alma, ilgili derneğin faaliyetlerini felç etme ve onların yerine resmi bir kayyım atama hakkı vermekte.
